Blog Yazıları

 

Besin zehirlenmesi nedir?

 

Besin zehirlenmesi herhangi bir yiyeceğin tüketimi sonucunda meydana gelen enfeksiyon ve zehirlenmeye verilen genel isimdir. Çoğunlukla hafif seyirli ve kısa süreli hastalıklar olmalarına karşın, zehirlenmeye yol açan besinler ve kişiyle ilişkili bazı faktörler, hastalığın zaman zaman daha ağır seyretmesine hatta ölümcül olmasına yol açabilir. Besin kaynaklı hastalığa herkes yakalanabilir ancak bağışıklık sistemi zayıf olanlar, bebekler, çocuklar, gebeler ve yaşlılar daha duyarlıdır. Her yıl dünyada yaklaşık 600 milyon kişi etkilenmektedir.

 

Neden yazın daha fazla görülür?

 

Besin zehirlenmelerinin büyük kısmı yaz mevsiminde görülür. Bunun nedeni nakliye ve saklanma süreçlerinde mikroorganizma ve toksinlerin hızla artmasını sağlayacak en uygun ortam, sıcaklık ve nem sebebiyledir.

 

Besin zehirlenmesine ne yol açar?

 

Besin zehirlenmesine kimyasal maddeler, doğal besin toksinleri, metaller, tarım ilaçları deterjanlar, plastikler, parazitler ve mikroorganizmalar (bakteri, küf, maya) sayılabilir. Mikroorganizmalar içerisinde özellikle bakteriler, besin kaynaklı pek çok hastalığın temel sorumlusudur. Genellikle hijyenik yönden uygun olmayan koşullarda hazırlanan ve pişirilen besinlerde üreyen bakteriler besin zehirlenmesine yol açabilir.

 

Besinlere bulaşan veya dışarıdan eklenen bazı kimyasal maddelerin miktarları belirli bir düzeyi geçerse besin zehirlenmesi oluşabilir. Besin saklamaya uygun olmayan kaplardan zehirli maddelerin çözünmesiyle metal bulaşması olabilir. Asitli besinlerin bakır veya bileşiminde kurşun içeren kaplarda saklanması veya besinlerin kalaysız bakır kaplarda bekletilmesi de ağır metal zehirlenmelerine yol açabilir. Bu nedenle kalaysız bakır, boyalı plastik ve alüminyum kaplarda besinler bekletilmemelidir. Tarım ürünlerinde kullanılan ilaçlar ve böcek öldürücüler bilinçsizlik ve hatalı uygulamalar nedeniyle besinleri kirletebilir. Bazı besinlerin yapısında doğal olarak “toksin” denilen zehirli bileşikler bulunur. Örneğin bazı mantar türleri, deli bal ve yeşillenmiş, filizlenmiş patates.

 

Besin Zehirlenmesi Belirtileri Nelerdir?

 

Besin zehirlenmelerinin belirtileri hastalığa neden olan bakteri veya toksinin özelliğine bağlıdır. Besinin ne oranda bakteri veya toksinlerle kirlendiği, besinin tüketilen miktarı ve kişinin bakteriye karşı gösterdiği duyarlılığa göre değişiklik gösterir. Mide bulantısı, kusma, karın ağrısı, ishal, karında kramplar başlıca belirtilerdir. Besin zehirlenmeleri genellikle ani başlar ve 30 dakika ile 72 saat arasında ortaya çıkabilir. Kusma ve ishal vücudun zehiri atmak için gösterdiği tepkilerdendir. Bu nedenle şikâyetlerin başlamasını takiben 24 saat içerisinde kesinlikle bulantı ve ishali önleyici ilaçlar kullanılmamalıdır.

 

Besin Zehirlenmesinden Şüpheleniyorsa Ne Yapılmalıdır?

 

Dinlenmeli ve bol miktarda sıvı    (temiz içme suyu, ayran, maden suyu, şekersiz çay) tüketmeliyiz. İshal ve kusmayı arttıracak düşüncesiyle hiçbir şey yememek yanlış bir davranıştır! Yoğurt, pirinç lapası, haşlanmış patates gibi besinler yenmelidir. Bağırsak hareketliliğini arttıran çiğ sebze ve meyveler tüketilmemelidir.

 

Kanlı ishal, boyun sertliği, şiddetli baş ağrısı, ateş varlığında ve ishalin süresi 2 günden fazla devam ediyorsa en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

 

Besin Zehirlenmesinden Korunma Yolları Nelerdir?

 

Gıdanın etiket bilgisi okunmalıdır. Üretim ve son kullanma tarihi, Tarım ve Orman Bakanlığından üretim izni ve saklama koşullarına dikkat edilmelidir.

Pastörize edilmiş süt ve süt ürünleri kullanılmalıdır.

Kırık, çatlak, dışkı ile kirlenmiş yumurta satın alınmamalı, yumurtalar kullanılmadan hemen önce yıkanmalıdır.

Dondurulmuş besinlerin ambalajında ve içinde buz kristalleri olmamasına dikkat edilmeli, orijinal paketlerinde -18°C’de satın alınmalıdır. Dondurulmuş besinler, buzdolabında veya mikrodalga fırında çözdürülerek kullanılmalı, çözdürülmüş olan besinleri tekrar dondurulmamalıdır.

Çabuk bozulabilen (proteini yüksek) besin maddeleri açıkta ve oda sıcaklığında bırakılmamalı, tüketilene kadar buzdolabı ısısında muhafaza edilmelidir.

Besinleri hazırlarken, pişirirken ve servis yaparken kişisel hijyen kurallarına uyulmalıdır. Eller yemek hazırlamadan önce ve sonra iyice yıkanmalı, tuvalet sonrası el temizliğine özen gösterilmelidir. Özellikle çiğ et, yumurta ve kümes hayvanları gibi besinleri hazırlamadan önce ve hazırladıktan sonra eller sabunla yıkanmalıdır.

Çapraz bulaşmayı önlemek amacıyla çiğ besinler ile pişmiş yiyecekleri ayrı raflarda, pişmiş yiyecekleri üst raflarda ve üzeri kapalı şekilde depolanmalıdır. Çiğ ve pişmiş besinleri birbirinden ayrı yüzeylerde ve kaplarda hazırlanmalıdır.

Yemekler günlük olarak hazırlanmalı, artan yemeklerde yeniden ısıtma söz konusu olacaksa bir kereden fazla tekrar ısıtma işlemi yapılmamalıdır.

Kırmızı et, tavuk, balık, süt ve ürünleri gibi kolay bozulabilen riskli besinler uygun süre ve sıcaklıklarda pişirilmeli, pişmiş yemekler oda sıcaklığında 1 saatten fazla bekletilmemelidir. Pişirdikten sonra hemen tüketilmeyecek yemekler, hızla soğutularak yeniden servis edilene kadar buzdolabında saklanmalıdır.

Konserve satın alırken, alt ve üst kapakları şişkin, kutusu hasar görmüş, kapağı gevşemiş ve son kullanma tarihi geçmiş olanlar kesinlikle satın alınmamalıdır.

İçme sularının güvenilir kaynaklardan satın alınmasına özen gösterilmeli, güvenilirliğinden emin olunmadığında kaynatıldıktan sonra içilmelidir. Güneşte beklemiş sular alınmamalıdır.

Açıkta satılan yiyeceklerin tüketilmemelidir.

Tahıllar, kurubaklagiller ve kuruyemişler nemsiz, kuru ve 15°C ile -20°C arasındaki sıcaklıklarda muhafaza edilmelidir.

Sebze ve meyveler iyice yıkandıktan sonra tüketilmelidir, temizliğinde kesinlikle deterjan gibi kimyasal maddeler kullanılmamalıdır.

Bezler, tutaçlar ve süngerler mikropların bir yerden başka bir yere taşınması için en iyi araçlardır. Her kullanım sonrası bezler iyice deterjanla yıkanmalı, ıslak ve sıkılı halde bırakılmamalıdır. Her kullanımdan sonra besinleri hazırlarken kullanılan tüm araç gereçler ve yüzeyler deterjanlı sıcak su ile yıkanıp iyice durulanmalıdır.

Ayrıca yaz aylarında özellikle rota virüslerden kaynaklanan bebek ve çocuklarda yaygın olarak görülen ishallerin önlenmesinde el temizliği ile sebze ve meyveleri yemeden önce iyice yıkamak çok önemli olup, ishali olanlar en yakın sağlık kuruluşuna başvurmalıdır.

Besinler temiz ve güvenlikli bir şekilde hazırlanıp servis edilmesini aşırı özen gösterilmelidir. Fakat temiz görünen, tadı ve kokusu güzel olan yiyecekler hijyenik koşullar uygun olmadığında zehirli hale gelebilir ve bu durumun sağlımız için tehlikeli olabilir. Sıcak havalarda gıdalarda hijyen ve güvenliğe önem vermeliyiz ve emin olmadığımız yiyecekleri tüketmemeliyiz.